Katı Atık Tarifesinde Yasal Çerçeve
2872 sayılı Çevre Kanunu’nun, izin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü başlıklı 11.maddesinde aşağıdaki hüküm bulunmaktadır:
“Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.”
Yukarıda yer verilen Kanun hükmü, tüm belediyeler için katı atık toplama maliyetleri için ücret alma zorunluluğu getirmektedir. Diğer taraftan, uygulamanın ayrıntılarını koymak üzere aşağıdaki mevzuatlar yürürlüğe konulmuştur;
- Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik (10.2010 tarih 27742 sayılı Resmi Gazete)
- Evsel Katı Atık Tarifelerinin Belirlenmesine Yönelik Kılavuz (cygm.gov.tr)
Gerek Yönetmelik ve gerekse de Kılavuz incelendiğinde katı atık toplama maliyetlerinin ücret şekilde alınması için aşağıdaki genel ilkeler benimsendiği görülecektir:
- Toplam sistem maliyetlerinin tarifelere yansıtılması, (Tam Maliyet Esası; evsel atık toplama ve bertaraf hizmetleri ile ilgili olarak yapılan giderlerin tamamının hizmetten yararlananlardan alınması)
- Tarifelerin kirleten öder ilkesine göre belirlenmesi,
- Atıksu hizmetlerinden tahsil edilen ücretlerin, atıksu; evsel katı atık hizmetlerinden tahsil edilen ücretlerin de evsel katı atık ile ilgili hizmetler dışında kullanılmaması,
Alınacak Ücretin Tutarı
Yukarıda yer verilen ilkelerden de anlaşılacağı üzere, toplam sistem maliyetleri yani tam maliyet esasına göre bir hesaplama yapılması gerekecektir. Dolayısıyla, bir belediyenin temizlik ihale giderinin tamamı, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununa göre belediye meclisince tarife oluşturularak, ücret şeklinde kirletenden alınması gerekmektedir.
Sadece hesaplanan bu maliyetten çevre temizlik vergisinin tahakkuk tutarı düşülmesi gerekmektedir. Örnek hesaplama aşağıdadır.
| Temizlik İhalesi Bedeli | + |
| ÇTV Büyükşehir Payı Tahsilatı | – |
| ÇTV İşyeri Tahakkuku | – |
| Atık Toplama Maliyeti | + |
| Özkaynak Getirisi | + |
| Toplam (Beklenen Gelir) | + |
Ücret Tarifesi Oluşturmamanın Belediyeler Açısından Sorumluluğu
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun kamu zararı başlıklı 71.maddesinde “e) İdare gelirlerinin tarh, tahakkuk veya tahsil işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması,” kamu zararının belirlenmesinde esas alınmaktadır. Dolayısıyla, bu konuda tarife oluşturma ve ücret alma sorumluluğunu yerine getirmeyen belediyelerin, kamu zararına neden oldukları ortadadır. Kamu zararı, kamu görevliler için mali/cezai/idari sorumlulukları da beraberinde getirmektedir.
Belediyelere Tanınan Süre
25.01.2018 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan;
“GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 26/10/2011 tarihi itibarıyla bu Yönetmeliğe, tarife belirleme, abonelik, sözleşme, teknik altyapı eksiklikleri ile kendi aralarında maliyet ve bölüşüm hesabı yapmayanlar da dahil olmak üzere, uyum sağlayamamış olan atıksu altyapı yönetimleri ve evsel katı atık idareleri, 31/12/2020 tarihine kadar bu Yönetmeliğe uyum sağlamakla yükümlüdürler.” şeklinde düzenlenmiştir.
Faturalandırma Yöntemi
Faturalandırma su idarelerinin su faturaları üzerinden yapılacaktır. Bu nedenle su idarelerine evsel atık tarife mükelleflerinin listesinin ve tarife gruplarından birim başına ne kadar ücret alınacağına ilişkin bilgilerin verilmesi zorunludur.
Su idarelerinin bu tahsilatı yapmaktan kaçınmak gibi bir şansı yoktur. Bazı su idareleri işyerlerine ait evsel atık tarife bedellerinin ilçe belediyeleri tarafından yapılması gerektiğini belirterek Bakanlığa (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) yazı yazarak görüş istemişlerse de Bakanlık faturalandırma ve tahsilat işlemlerinin su idareleri tarafından yapılması gerektiğini belirtmiştir.
Sözleşme Yapılması
Yönetmeliğin 12’nci maddesi gereği hizmetten yararlanan her abone ile karşılıklı sözleşme yapılması zorunludur.
Tarife Oluşturulurken Danışmanlık Hizmeti Alınabilir Mi?
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun, belediyenin giderleri başlıklı 60.maddesinin “l” bendinde; “Avukatlık, danışmanlık ve denetim hizmetleri karşılığı yapılacak ödemeler.” sayılmıştır. Dolayısıyla, danışmanlık hizmetleri belediyelerin giderleri arasındadır.
Bu konuda tarafımızdan sağlanacak danışmanlık hizmeti, Kılavuzla belirlenen hesaplama yönteminin uygulanmasında ve raporun hazırlanmasında idareye yardımcı olacaktır.
